Procjena stanja životne sredine nije lak zadatak, a danas je jedan od najvećih izazova koje imamo da očuvamo prirodu. U mnogim slučajevima, studije koje su za to zadužene koriste različite ekološke i ekološke faktore koji im pomažu da saznaju o zdravstvenom stanju i kvaliteti te životne sredine, kao i promjenama kojima ona prolazi.
Primjer za to je korištenje životinjskih ili biljnih vrsta (ili grupa ovih), koje služe kao izvrsni biološki alati za procijeniti cijeli ekološki sistem. U ovom članku na našoj stranici reći ćemo vam o bioindikatorskim organizmima, o tome šta su, koje vrste postoje, njihovoj važnosti i vidjet ćemo neke primjere.
Šta su bioindikatori?
Bioindikatori su organizmi koji sadrže dio informacija o životnoj sredini koja ih okružuje, a kao što smo spomenuli, to može biti životinjska vrsta ili biljka (ili grupa vrsta) koja odražava abiotičko ili biotičko stanje životne sredine, predstavlja uticaj promena životne sredine na stanište, zajednicu ili ekosisteme ili ukazuje na raznolikost drugih vrsta.
Karakteristike bioindikatorskih vrsta
Općenito se smatra da bi bioindikatorske vrste trebale biti:
- Osetljivi na svoje okruženje.
- Obilno (kao neke dominantne vrste).
- Upadljivo.
- Lako za identifikaciju.
Za odabir i analizu bioindikatorske vrste, njena ekologija, način života i široka geografska rasprostranjenost moraju biti temeljno poznati, kao i sposobnost razlikovanja prirodnih ciklusa od onih uzrokovanih antropogenim stresom.
Za šta se koriste bioindikatorske vrste?
Važnost upotrebe ovih organizama kao oruđa za očuvanje prirodnih područja ima nekoliko razloga:
- Procijeniti uticaj ljudskih aktivnosti: s jedne strane, kroz njih je moguće procijeniti utjecaj ljudskih aktivnosti u nekom području umjesto skeniranja cijele stranice.
- Upozoriti na promjene životne sredine: s druge strane, one su važne jer u mnogim slučajevima neke od bioindikatorskih vrsta pružaju rane informacije i na taj način upozorenje, o promjeni životne sredine.
- Procena efekata toksina: Bioindikatori su takođe dobar način za praćenje efekata toksičnih supstanci, koje je često teško proceniti direktno u prirodi.
- Procijenite bogatstvo vrsta: Oni su također korisni za procjenu bogatstva vrsta prisutnih na lokaciji, putem ekstrapolacije, jer je to ponekad nemoguće zbog velikog broja koji može postojati, kao u slučaju tropa, na primjer.
Iako ovo može biti teško jer vrsta nije uvijek reprezentativna za svu biotu (sve prisutne vrste) mjesta.
Vrste bioindikatora
Trenutno postoje različite klasifikacije bioindikatorskih organizama. Neki autori govore o ove tri vrste bioindikatora:
Bioindikatori zraka
Kao što im samo ime govori, to su vrste preko kojih možemo procijeniti stanje i kvalitet zraka. Neki primjeri su:
- Lišajevi: Ovi organizmi, koji se često pogrešno smatraju biljkama, zapravo su rezultat simbioze između gljive i fotosintetizera algi, koriste se kao bioindikatori za detekciju ugljovodonika, kiselina i drugih toksičnih supstanci koje se nalaze u vazduhu akumulacijom ovih supstanci u njihovim tkivima. Ovi organizmi se koriste kao bioindikatori zraka u mnogim dijelovima svijeta.
- Pčele: Drugi primjer su pčele. Ove životinje (i med koji proizvode) su bioindikatori zagađenosti urbanog zraka, zahvaljujući strukturi njihovih nogu koje mogu zadržati čestice zraka i na taj način otkriti postojanje toksičnih agenasa poput pesticida, teških metala ili čak ugljičnog dioksida.prisustvo radioaktivnog agenti koji mogu postojati u gradovima u Španiji.
- Gekos ili salamanquesas: vrste porodice Diplodactylus su osjetljive na zagađenje zraka sumpor-dioksidom i drugim gasovima koje ispuštaju industrije. Zagađenje zraka negativno utječe na brojnost i plodnost vrsta kao što su Diplodactylus conspicillatus i Rhynchoedura ornata, prisutnih u Australiji.
Bioindikatori vode
Unutar bioindikatora vode nalazimo:
- Insekti: Beskičmenjaci plekoptera, kao što su kamene mušice, su osetljivi na niske koncentracije kiseonika u vodi, posebno na njihova stanja. Nezreli služe kao bioindikatori kvaliteta vode. Vrste Hemiptera, kao što su koriksidi, također su dobri pokazatelji saliniteta toplih izvora, kao i površinski aktivnih tvari kao što su deterdženti i sapuni. Nožići, koji žive u veoma čistim vodama, kao i ljušci koji se takođe koriste za određivanje kvaliteta vode.
- Vozemci: vrste žaba i daždevnjaka su odlični pokazatelji kvaliteta životne sredine, jer su veoma osetljivi na uslove okoline kao što su suša ili zagađenje. Budući da je njihova koža propusna, mogu akumulirati toksične tvari kao što su fungicidi, gnojiva za zemlju i insekticidi, što ih je moguće otkriti.
- Peces: prisustvo 5% vrsta riba mesoždera kao što su pirane (porodica Serrasalmidae), ukazuje na zdravu vodenu sredinu. Druge vrste kao što su losos i pastrmka (Salmonidae) i korvine (Sciaenidae) obitavaju u vodama sa visokim nivoom kiseonika, pa su i bioindikatori njihovog kvaliteta.
Bioindikatori tla
Neki od najboljih bioindikatora tla su:
- Collembola: ovi beskičmenjaci koji žive u tlu pomažu u procjeni kvaliteta tla otkrivanjem prisustva zagađujućih ugljovodonika. Negativno se utiče na njegovo obilje u područjima kontaminiranim komponentama kao što su pireni, naftalen, krizen, između ostalih. Isto je viđeno i sa drugim beskičmenjacima kao što su dvokrilci, pauci, mravi i drugi.
- Mite: ovo su beskičmenjaci koji su veoma osetljivi na uslove u svom okruženju, tako da su odlični bioindikatori zdravlja zemljišta u kome žive, jer mogu dati informacije o prisutnosti insekticida. Ove životinje su veoma bogate u tlima bogatim organskom materijom, a sve manje u siromašnim i zagađenim zemljama.
- Gljive: Ovi organizmi koji čine prirodni dio tla pohranjuju radioaktivne tvari u svojim tkivima (baš kao lišajevi) koje utiču na njihovu okolinu. Budući da su izvor hrane za ljude, otkrivanje ovih toksičnih spojeva na vrijeme je od vitalnog značaja, zbog čega se na njima zasnivaju mnoge kvalitetne studije za otkrivanje ove vrste zagađivača.
Primjeri bioindikatora
Pored pomenute klasifikacije, mnogi autori smatraju da je najispravnije je klasifikovati različite vrste bioindikatora na ovaj način:
- Bioindikatori životne sredine.
- Ekološki bioindikatori.
- Bioindikatori biodiverziteta.
Osnovna podjela je da se ekološki i ekološki indikatori koriste za otkrivanje promjena u okolišu, dok indikatori biodiverziteta odražavaju raznolikost globalne biote. Međutim, ove kategorije se međusobno ne isključuju, jer neke vrste koje reaguju na promjene životne sredine mogu također odražavati raznolikost ili odgovor drugih vrsta. Zatim ćemo vidjeti neke od njih.
Bube
Karabidne bube se široko i uspješno koriste u različitim vrstama indikatorskih studija. Većina njih se fokusirala na odgovor vrste na promjenu uslova okoliša, na primjer, kao što je fragmentacija šuma. Osim toga, zemljane bube su korišćene u urbanim ekološkim studijama, klasifikaciji tipova staništa i proceni kvaliteta lokacije.
Ostale bube iz porodice tenebrionid su bioindikatori tla i upozoravaju na dezertifikaciju, jer su vrste koje su prilagođene sušnim sredinama, pa se koriste za određivanje područja koja bi mogla pretrpjeti veću degradaciju životne sredine.
Ptice
Vrste vodenih ptica korišćene su kao bioindikatori kontaminacije teškim metalima kao što su olovo, kadmijum i arsen, u močvarnim sredinama. Budući da ove ptice žive i hrane se na ovim mjestima, one konzumiraju ove tvari zajedno sa hranom.
Druge vrste ptica, kao što su pingvini gentoo, chinstrap i Adélie pingvini (red Sphenisciformes) imaju korisne karakteristike za monitoring zagađivača, jer su dugi -žive vrste koje se nalaze na vrhu lanaca ishrane, koriste se za određivanje koncentracije toksičnih materija i plastike kroz analizu sadržaja njihovog želuca.
Vidre
Ove životinje iz porodice Mustelidae su dobri pokazatelji stanja i kvaliteta rijeka i jezera gdje žive, od kada ova tijela vode gube kvalitetu nutrijenata i na isti način bogatstvo vrsta kojima se vidre hrane, napuštaju ih tražeći druge slične. Trenutno, njegovo prisustvo je jasan pokazatelj dobrog zdravlja voda.
